Siedziba władz z epoki żelaza. Niezwykłe odkrycie w mieście boga Księżyca

• Zespół pod kierunkiem dr Süheyle İrem Mutlu odkrył siedmiopomieszczeniowy budynek publiczny w Sogmatar.
• Konstrukcję datowano na epokę żelaza, najpewniej czasy Imperium Nowoasyryjskiego (I tysiąclecie p.n.e.).
• Równolegle odsłonięto 83 grobowce tworzące nekropolię używaną od wczesnej epoki brązu po okres rzymski.

Sogmatar, położony w górach Tek Tek nieopodal miejscowości Yağmurlu w dystrykcie Eyyübiye, uchodził za święte miasto boga Księżyca Sina. Najnowszy sezon wykopalisk w ramach programu „Dziedzictwo dla Przyszłości” przyniósł jednak odkrycie, które rozszerza dotychczasowy obraz stanowiska. Jak podaje, archeolodzy natrafili na kompleks budynków o charakterze publicznym, co sugeruje, że funkcje Sogmatar wykraczały poza kult i pochówki.

Głównym znaleziskiem jest budowla z siedmioma połączonymi pomieszczeniami. Ściany mają do dwóch metrów wysokości i ok. jednego metra grubości. Badacze, w tym dr Süheyla İrem Mutlu we współpracy z Celalem Uludağiem z Muzeum w Şanlıurfie, oparli datowanie na analizie typologicznej i stratygrafii. Wskazuje to na epokę żelaza, najpewniej okres nowoasyryjski, co nadaje konstrukcji rangę administracyjnego centrum w lokalnej sieci osadniczej.

Jak informuje serwis wszystkoconajwazniejsze.pl, to pierwsza tak duża struktura o funkcji publicznej odkryta na tym stanowisku. Dotąd Sogmatar znano przede wszystkim z wykutych w skale grobowców oraz płaskorzeźb przedstawiających bóstwa, w tym boga Księżyca i boga Słońca. Nowa budowla sugeruje bardziej złożone planowanie urbanistyczne, łączące strefy rytualne i administracyjne. Dla badaczy to sygnał, że miasto miało realną strukturę zarządzania, a nie tylko charakter sanktuarium.

Równolegle archeolodzy odsłonili nową, rozległą nekropolię. Do tej pory zidentyfikowano 83 grobowce wykute w skale, użytkowane od wczesnej epoki brązu po czasy rzymskie. Wyróżniono dwa typy pochówków: wczesne grobowce szybowe (ok. 2400 r. p.n.e.) oraz późniejsze grobowce z wejściem i schodami (okres rzymski). Ten szeroki horyzont chronologiczny wskazuje na nieprzerwaną sakralną rolę Sogmatar przez tysiąclecia.

Jak informuje serwis wszystkoconajwazniejsze.pl, odnalezienie siedziby władz miejskich i jednoczesna obecność cmentarzyska tworzą spójny obraz przestrzeni, w której współistniały rytuały, administracja i pochówki. Badacze mówią o logice przestrzennej łączącej kopiec (höyük) z otaczającą nekropolią, co wzmacnia tezę o mieście-świątyni, a nie wyłącznie o miejscu kultu.

W literaturze Sogmatar bywało określane jako „góra bogów”. Najnowsze ustalenia w trakcie czwartego sezonu wykopalisk przesuwają akcent: to święte miasto z wyraźnym komponentem publicznym. Zespół dr Mutlu podkreśla, że odkryty gmach stanowi materialny dowód na funkcjonowanie małego mezopotamskiego ośrodka miejskiego. To ważna korekta wobec wcześniejszych interpretacji, które skupiały się głównie na ikonografii i funkcji nekropolii.

W praktyce oznacza to, że w Sogmatar istniała organizacja społeczna wymagająca stałego zaplecza administracyjnego. Budynek o siedmiu izbach, solidnych murach i klarownym układzie przestrzennym mógł służyć do spotkań, zarządzania i przechowywania dokumentów lub dóbr – w granicach interpretacji wyznaczonych przez odkryte relikty. To przełom w badaniach nad miejscami kultu, które równocześnie pełniły rolę centrów lokalnej władzy.

Dodatkowym efektem prac jest pełniejsza mapa stanowiska od 2021 r., gdy ruszyły systematyczne wykopaliska. Zebrane dane z kopca i nekropolii pozwalają na bardziej zniuansowaną rekonstrukcję dziejów Sogmatar. To jeden z najbardziej spektakularnych rezultatów badań w tym rejonie od początku projektu i mocny impuls do kolejnych sezonów terenowych.