Mechanizm działania nikotyny – dlaczego walka z uzależnieniem jest tak trudna?

Nikotyna należy do substancji psychoaktywnych o bardzo szybkim i intensywnym działaniu na układ nerwowy. Po wchłonięciu do krwiobiegu dociera do mózgu i wiąże się z receptorami nikotynowymi, które naturalnie reagują na acetylocholinę – neuroprzekaźnik odpowiedzialny m.in. za czujność, uwagę i regulację nastroju.

Pobudzenie tych receptorów przez nikotynę prowadzi do wyrzutu dopaminy w strukturze mózgu odpowiedzialnej za odczuwanie przyjemności. Ten sam układ aktywowany jest przez jedzenie czy uzyskiwanie nagród społecznych. Nikotyna działa jednak intensywniej, przez co szybko buduje pozytywne skojarzenia i wzmacnia powtarzanie danego zachowania, w tym przypadku sięgania po papierosa [3].

Uzależnienie od nikotyny opiera się na schemacie: bodziec – nagroda – powtarzanie. Nikotyna prowadzi do gwałtownego wzrostu poziomu dopaminy w strukturach mózgu odpowiedzialnych za przyjemność i motywację. Wówczas pojawia się silna gratyfikacja, która uczy mózg, że sięgnięcie po papierosa to skuteczny sposób na poprawę nastroju lub redukcję napięcia [1].

Po dłuższym czasie organizm adaptuje się do stałej obecności nikotyny. To sprawia, że palacz potrzebuje coraz większych dawek, aby uzyskać ten sam efekt. Jednocześnie, gdy nikotyna przestaje być dostarczana, pojawiają się objawy odstawienne: gniew, lęk, trudności z koncentracją, zaburzenia snu, niepokój [2].

Cytyzyna to naturalnie występujący alkaloid roślinny, pozyskiwany m.in. z nasion złotokapu. Pod względem chemicznym i funkcjonalnym jest zbliżona do nikotyny, co pozwala jej oddziaływać na te same receptory nikotynowe w mózgu.

W przeciwieństwie do nikotyny, cytyzyna działa jako częściowy agonista receptorów nikotynowych. Oznacza to, że pobudza je w sposób umiarkowany, czyli na tyle, by złagodzić objawy głodu nikotynowego i ograniczyć dyskomfort związany z odstawieniem, ale nie na tyle, by wywołać pełną aktywację układu nagrody. Jednocześnie blokuje dostęp do receptorów dla nikotyny, dzięki czemu zmniejsza satysfakcję z palenia u osób, które sięgną po papierosa w trakcie kuracji [4].

Mechanizm ten pozwala na oszukanie mózgu w okresie, gdy organizm domaga się nikotyny. Cytyzyna łagodzi objawy odstawienia, redukuje drażliwość i niepokój, a także obniża subiektywne pragnienie zapalenia papierosa.

Skuteczne rzucenie palenia wymaga znacznie więcej niż tylko silnej woli. Kluczowe znaczenie ma zrozumienie mechanizmów uzależnienia (zarówno biologicznych, jak i behawioralnych) oraz zastosowanie strategii, które wspierają organizm w procesie wychodzenia z nałogu.

W wielu przypadkach pomocne okazują się tabletki na rzucenie palenia zawierające cytyzynę. Przykładem takiego preparatu jest Tabex, który wspiera proces odstawienia poprzez łagodzenie objawów głodu nikotynowego i zmniejszanie przyjemności z palenia. Kuracja trwa 25 dni i jest oparta na schemacie dawkowania, który został przebadany klinicznie.

Dla osób zastanawiających się, jak skutecznie rzucić palenie, istotne jest, aby połączyć wsparcie farmakologiczne z elementami motywacyjnymi, edukacją i (jeśli to możliwe) pomocą psychologiczną.

To jest lek. Dla bezpieczeństwa stosuj go zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania i tylko wtedy, gdy jest to konieczne. W przypadku wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.

Źródła:

1. Dani J.A., Biasi M., Cellular mechanisms of nicotine addiction, Pharmacol Biochem Behav. 2001, 70(4), s. 439-446.
2. Hughes J., Effects of abstinence from tobacco: valid symptoms and time course, Nicotine Tob Res. 2007, 9(3), s. 315-327.
3. Jiang J., Li X., Hu A. i in., Nicotine and neuronal nicotinic acetylcholine receptors: unraveling the mechanisms of nicotine addiction, Front Neurosci. 2025, 17;19:1670883.
4. Tutka P., Zatoński W., Cytisine for the treatment of nicotine addiction: from a molecule to therapeutic efficacy, Pharmacol Rep. 2006, 58(6), s. 777-798.

Nazwa produktu leczniczego: Tabex®, cytyzyna (Cytisinum), 1,5 mg, tabletki powlekane. Wskazania do stosowania: Leczenie uzależnienia od nikotyny. Stosowanie produktu leczniczego Tabex® pozwala na uzyskanie stopniowego zmniejszenia zależności organizmu od nikotyny i odzwyczajenie od palenia tytoniu bez objawów odstawienia nikotyny. Końcowym celem stosowania leku Tabex® jest trwałe zaprzestanie używania produktów zawierających nikotynę. Podmiot odpowiedzialny: Sopharma Warszawa Sp. z o.o.