Zdrowa dieta w walce z problemami żołądkowymi

Ostry nieżyt żołądka – dieta

W większości przypadków u podstaw ostrego nieżytu żołądka leży zatrucie pokarmowe (spożycie nieświeżej żywności, niemytych warzyw, owoców itp.). Chorobie towarzyszy ból kurczowy nadbrzusza, nudności i wymioty. Jeśli jelita zostaną objęte stanem zapalnym, pojawia się biegunka (ryzyko odwodnienia i zaburzeń elektrolitowych). Choroba przebiega z wysoką gorączką, osłabieniem i bólem głowy. Ostry nieżyt żołądka trwa zwykle do 5-6 dni.
Przez pierwsze 2 doby zaleca się dietę opartą na letnich lub umiarkowanie ciepłych płynach (niesłodzonych), takich jak:

• przegotowana woda,
• herbata gorzka,
• napary ziołowe (rumianek, mięta).

Szczypta soli kuchennej dodana do płynów pomaga wyrównywać straty elektrolitowe.

W kolejne dni można wprowadzać kleiki ryżowe i kaszki (bez cukru i tłuszczu). Następnie stopniowo uzupełniać jadłospis o suchary, gotowane przetarte jabłko, purée z gotowanej marchwi i ziemniaków, chudy twaróg (można zacząć dodawać niedużą ilość cukru i tłuszczu). Z poprawą stanu pacjenta dietę rozszerza się do diety łatwostrawnej; po ustąpieniu objawów można powrócić do zwyczajowego jadłospisu.

Refluks żołądkowo-przełykowy (choroba refluksowa przełyku) manifestuje się głównie zgagą i zarzucaniem zawartości żołądka do przełyku. Schorzenie najczęściej ma łagodny przebieg, ale w jego następstwie może rozwinąć się zapalenie błony śluzowej przełyku. W jego przebiegu mogą pojawić się objawy nietypowe (ból w klatce piersiowej, chroniczny kaszel, chrypka).

Pamiętajmy, że nie każdy refluks żołądkowo-przełykowy stanowi nieprawidłowość. U osób zdrowych okazjonalne epizody refluksu na skutek spontanicznego otwierania się dolnego zwieracza przełyku, nie są powodem do niepokoju. Dolny zwieracz przełyku (lower esophageal sphincter; LES) w warunkach prawidłowych stanowi ważny element mechanizmu barierowego, zapobiegającego zarzucaniu treści żołądkowej do przełyku. Uważa się, że LES odgrywa istotną rolę w patomechanizmie choroby refluksowej.

Pacjentom z łagodnym refluksem żołądkowo-przełykowym zaleca się dietę ograniczającą lub eliminującą spożycie alkoholu, kawy, mocnej herbaty i napojów energetycznych. Należy unikać fast foodów, potraw tłustych, ciężkostrawnych i wyrobów cukierniczych. Niewskazane są dania gorące lub zimne oraz obfite posiłki (należy spożywać 5 mniejszych posiłków dziennie). Nie zaleca się spożywania owoców cytrusowych i stosowania ostrych przypraw. Kolację powinno się spożywać najpóźniej 2-3 godziny przed snem. Gdy to konieczne, należy unormować masę ciała.

Istnieją liczne definicje zaparcia. Mówiąc w uproszczeniu, termin ten odnosi się do wypróżnień o częstotliwości mniejszej niż typowa dla danej populacji oraz/lub do twardych stolców, nieprawidłowej defekacji wymagającej silnego parcia, towarzyszącego uczucia niepełnego wypróżnienia. Jako kryterium przyjmuje się mniej niż 3 wypróżnienia tygodniowo (mniej niż 3 wypróżnienia miesięcznie klasyfikuje się jako zaparcie ciężkie). Nieregularne wypróżnienia mogą dotyczyć pacjentów w każdej grupie wiekowej, jednak problem zdecydowanie narasta z wiekiem. W większości przypadków rozpoznaje się zaparcia czynnościowe ze zwolnionym pasażem jelitowym.

Wśród najczęstszych przyczyn zaparć przeważają (dobra wiadomość) czynniki łatwo modyfikowalne, jak tryb życia i dieta. (O innych przyczynach zaparć poczytać można na http://www.stopzaparciom.pl/). Rytm wypróżnień można uregulować, zwiększając aktywność fizyczną oraz wprowadzając dietę bogatoresztkową (bogatobłonnikową). Należy stopniowo zwiększać spożycie błonnika pokarmowego do 20–30 g dziennie. Zaleca się wzbogacać w błonnik każdy posiłek (dodawać surówki, sałatki, musli, otręby pszenne, płatki owsiane, grube kasze, ciemne pieczywo z pełnego ziarna).

Wskazane jest zwłaszcza spożycie warzyw i owoców w postaci surowej. Dobry wybór stanowią sezonowe owoce pestkowe. Zaleca się ponadto fermentowane produkty mleczne (kefiry, jogurty, kwaśne mleko). Według niektórych doniesień korzystne może być spożycie suszonych śliwek. Z diety powinno się wyeliminować czekoladę, słodycze i jasne pieczywo; zredukować spożycie tłuszczów, unikać produktów ciężkostrawnych i wzdymających (fasola, groch, grzyby). Należy zwiększyć dobową ilość wypijanych płynów (min. do 3 l dziennie), przede wszystkim niegazowanej wody mineralnej, ale można też sięgać po domowe kompoty oraz świeżo wyciskane soki owocowe i warzywne.

Postępowanie niefarmakologiczne oparte na prozdrowotnym trybie życia (regularna aktywność fizyczna, większa podaż płynów i błonnika) nie zawsze daje oczekiwane rezultaty. Jeśli okaże się nieskuteczne, można rozważyć farmakoterapię. Do dobrze przebadanych środków należy bisakodyl, lek z grupy difenoli, przeznaczony do krótkotrwałego leczenia zaparć. Bisakodyl działa w jelicie grubym, gdzie podrażnia błonę śluzową, pobudza motorykę, zwiększa nawodnienie mas kałowych, powodując rozluźnienie ich konsystencji i pobudzając wypróżnienie.

Źródła:
Frączek B., Krysztofiak H., Krzywański J. Dietetyka sportowa. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2019.
Portalatin M., Winstead N. Medical Management of Constipation. Clin Colon Rectal Surg. 2012; 25(1): 12–19.
Strzeszyński Ł. Choroby czynnościowe układu pokarmowego – wytyczne rzymskie IV (2016). Część I: Choroby czynnościowe przełyku. Medycyna Praktyczna. 2017; 9: 25–28.
Grzymisławski M. Dietetyka kliniczna. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2019.
Ziółkowski B., Pacholec A., Kudlicka M. et al. Epidemiologia dolegliwości brzusznych w polskiej populacji. Przegląd Gastroenterologiczny. 2012; 7 (1): 20–25.
Sikorski T. Zaparcie w wieku podeszłym – odrębności diagnostyczne i terapeutyczne. J Food Sci Technol. 2015; 52(4): 1857–1871.
Nasrollah L., Maradey-Romero C., Jha LK. et al. Naps are associated more commonly with gastroesophageal reflux, compared with nocturnal sleep. Clinical Gastroenterology and Hepatology. 2015; 13: 94–99.
Kienzle Horn S., Vix JM., Schuijt C. et al. Efficacy and safety of bisacodyl in the acute treatment of constipation: a double-blind, randomized, placebo-controlled study. Aliment Pharmacol Ther. 2006;23:1479–88.
Gajewski P. (red.). Interna Szczeklika 2019. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2019.
Sandhu DS., Fass R. Current Trends in the Management of Gastroesophageal Reflux Disease. Gut and Liver. 2018; 12 (1): 7–16.
Manabe N., Cremonini F., Camilleri M. et al. Effects of bisacodyl on ascending colon emptying and overall colonic transit in healthy volunteers. Aliment Pharmacol Ther. 2009; 30(9): 930–936.
Jarosz M., Dzieniszewski J. Zaparcia – porady lekarzy i dietetyków. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004.
Suares NC, Ford AC. Systematic review: the effects of fibre in the management of chronic idiopathic constipation. Aliment Pharmacol Ther. 2011;33(8):895–901.
Strzeszyński Ł. Rozpoznanie i leczenie choroby refluksowej przełyku: podsumowanie wytycznych American College of Gastroenterology. Medycyna Praktyczna. 2014; 11: 34–42.
Boilesen SN., Tahan S., Dias FC. Et al. Water and fluid intake in the prevention and treatment of functional constipation in children and adolescents: is there evidence? Jornal de Pediatria. 2017; 4 (23): 320-327.
Aziz Q., Fass R., Gyawali C.P. et al. Esophageal disorders. Gastroenterology. 2016; 150: 1368–1379.
Jarosz M., Żywienie osób w wieku starszym. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008.
Bartnik W. Choroby przewodu pokarmowego – postępy 2015/2016. Medycyna Praktyczna. 2016; 7-8: 36–44.
Ferrazzi S, Thompson GW, Irvine EJ et al. Diagnosis of constipation in family practice. Can J Gastroenterol. 2002;16(3):159–164.
Korzonek M., Dziergas A., Kuczyńska M. Choroba refluksowa przełyku (GERD) – problem wciąż aktualny. Forum Medycyny Rodzinnej. 2014; 8 (5): 201-210.
Katz P.O., Gerson L.B., Vela M.F. Guidelines for the diagnosis and management of gastroesophageal reflux disease. American Journal of Gastroenterology. 2013; 108: 308–328.
Konturek J. (red.). Gastroenterologia i hepatologia kliniczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006.
Lembo A, Camilleri M. Chronic Constipation. N Engl J Med. 2003;349(14):1360–1368.
Badillo R., Francis D. Diagnosis and treatment of gastroesophageal reflux disease. World Journal of Gastrointestinal Pharmacology and Therapeutics. 2014; 5 (3): 105–112.
Bae SH. Diets for Constipation. Pediatr Gastroenterol Hepatol Nutr. 2014; 17(4): 203–208.
Hershcovici T., Fass R. Step-by-step management of refractory gastresophageal reflux disease. Diseases of the Esophagus. 2013; 26: 27–36.
Sikorski T. Zaparcie w wieku podeszłym – odrębności diagnostyczne i terapeutyczne. J Food Sci Technol. 2015; 52(4): 1857–1871.
Gajewski P. (red.). Interna Szczeklika 2019. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2019.