Czy nadmiar witaminy D może być niebezpieczny dla zdrowia?

W jaki więc sposób uzupełniać witaminę D i kiedy dochodzi do jej przedawkowania? Jakie objawy mogą sugerować nadmierny jej poziom w organizmie?

Pod określeniem witamina D kryje się nazwa dwóch związków – ergokalcyferol, czyli witamina D2 (wytwarzana przez rośliny i grzyby) i cholekacyferol, inaczej witamina D3 (wytwarzana przez organizmy zwierzęce), które w tej postaci nie wykazują działania biologicznego.

Dopiero w wyniku przemian metabolicznych powstają aktywne metabolity witaminy D o nazwie 1,25(OH)2D2 i 1,25(OH)2D3. W celach diagnostycznych pod kątem badania poziomu witaminy D w organizmie analizuje się związek o nazwie kalcydiol (25(OH)D).

Podstawowym działaniem mającym na celu uzupełniać witaminę D w organizmie jest jej synteza skórna. Aby przebiegała ona w efektywny sposób, należy wystawić ok. 15% skóry (np. przedramiona lub nogi) na działanie promieni słonecznych. Synteza ta zachodzi najlepiej w okresie od maja do września w godzinach od 10:00 do 15:00.

Niestety szerokość geograficzna Polski uniemożliwia skórne wytwarzanie tej witaminy w pozostałych miesiącach roku. Dodatkowo w powyższych godzinach nie każdy ma możliwość wyjścia na zewnątrz m.in. ze względu na przebywanie w tym czasie w szkole lub pracy. Wobec tego witaminę D należy uzupełniać głównie poprzez suplementację.

Witamina D jest obecna w niektórych produktach spożywczych takich jak np. ryby, grzyby, nabiał czy jaja. Jednakże jej stężenie w tych pokarmach jest zbyt niskie i nie pokrywa dziennego zapotrzebowania na tę witaminę.

Czytaj także: Dlaczego Jamie Foxx trafił do szpitala? Dramatyczne plotki zza oceanu

Na początku 2023 roku polscy naukowcy na łamach czasopisma naukowego Nutrients opublikowali nowe wytyczne dotyczące przyjmowania witaminy D. Według nich podstawą pozyskiwania tej witaminy jest ekspozycja na promieniowanie słoneczne, w okresie umożliwiającym skórną syntezę (z wyjątkiem dzieci do lat 3).

Wiadomo już, że nie zawsze jest to możliwe. W związku z tym zaproponowali oni schemat suplementacyjny dla różnych grup wiekowych. Przedstawia się on następująco:

• 0-6 miesięcy – 400 IU/dzień
• 6-12 miesięcy – 400-600 IU/dzień;
• 1-3 lat – 600 IU/dzień;
• 4-10 lat – 600-1000 IU/dzień;
• 11-18 lat – 1000-2000 IU/dzień;
• 19-65 lat – 1000-2000 IU/dzień;
• >65-75 lat – 1000-2000 IU/dzień;
• 75 lat i więcej – 2000-4000 IU/dzień;
• Ciąża i laktacja – 2000 IU/dzień;
• Osoby z otyłością – podwójna dawka w odniesieniu do swojej grupy wiekowej.

Czytaj także: Joanna Opozda nie wyśle syna do żłobka? Przeraża ją jedna rzecz

Podstawową rolą witaminy D jest wspieranie mineralizacji kości i zębów. Jednakże z roku na rok pojawiają się coraz to nowsze doniesienia opisujące jej pozytywny wpływ na nasze zdrowie. Oto inne znane funkcje witaminy D:

• poprawia odporność;
• zapobiega wystąpieniu osteoporozy;
• reguluje poziom ciśnienia tętniczego krwi;
• wspiera funkcjonowanie układu nerwowego;
• wpływa na utrzymanie prawidłowej glikemii organizmu; 
• chroni przed wystąpieniem chorób o podłożu neurodegeneracyjnym i chorób psychiatrycznych; 
• zmniejsza ryzyko wystąpienia niektórych nowotworów i chorób autoimmunologicznych.

Czytaj także: Ile psychoterapeuta bierze za godzinę? Takie stawki płacą Polacy

Nadmiar witaminy D w organizmie obserwowany jest tylko w przypadku przyjmowania zbyt wysokich jej dawek pochodzących z suplementów diety lub leków. Nie ma możliwości przedawkowania witaminy D ze źródeł pokarmowych ani na skutek nadmiernego opalania.

Organizm podczas długotrwałej ekspozycji na promieniowanie UV uruchamia mechanizmy obronne uniemożliwiające wytwarzanie i kumulację witaminy D w za dużych ilościach. W następstwie tych procesów powstają głównie nieaktywne metabolity witaminy D.

Do przedawkowania witaminy D dochodzi w przypadku długotrwałego przyjmowania bardzo wysokich ilości tej witaminy, kilkakrotnie przewyższających zalecaną dzienną dawkę do spożycia. Na szczęście nie jest to częste zjawisko, lecz należy pamiętać, iż wiąże się ono z wieloma poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi. Do objawów sugerujących nadmiar witaminy D zaliczyć należy:

• osłabienie;
• bóle kostne;
• częstomocz; 
• bóle brzucha;
• zaparcia i biegunki;
• nudności i wymioty;
• zaburzenia apetytu;
• wzmożona potliwość;
• nadmierne pragnienie;
• pogorszone samopoczucie;
• zaburzenia neurologiczne np. dezorientacja i otępienie

Nadmiar witaminy D może być toksyczny dla organizmu, czego konsekwencjami są m.in.:

• kamica nerkowa;
• osłabienie pracy mięśni;
• zmniejszenie gęstości kości;
• zaburzenia pracy nerek, trzustki i serca;
• kumulacja wapnia w tkankach organizmu;
• hiperkalcemia (nadmiar wapnia w organizmie).

W momencie stwierdzenia zbyt wysokiego poziomu witaminy D w organizmie przede wszystkim należy zmniejszyć lub całkowicie odstawić wszelkie suplementy i leki zawierające ten składnik.

Ponieważ nadmiar witaminy D może być niebezpieczny dla zdrowia, warto, aby cały proces stabilizowania jej poziomu w organizmie przebiegał pod okiem lekarza. W niektórych przypadkach konieczne będzie wprowadzenie odpowiedniej farmakoterapii.

Wiadomo już, że zarówno niedobór, jak i nadmiar witaminy D może być przyczyną wystąpienia wielu zaburzeń i nieprawidłowości w funkcjonowaniu ludzkiego organizmu. Dlatego tak ważne jest, aby przyjmować ją według ustalonych zaleceń. Zalecenia te natomiast wydawane są na podstawie wieloletnich badań, a czuwają nad nimi rzetelne instytucje medyczne.

1. Grafka A. i wsp.: Rola witaminy D w organizmie, Diagn Lab. 2019; 55(1): 55-60.
2. Kmieć P., Sworczak K.: Korzyści i zagrożenia wynikające z suplementacji witaminą D, Forum Medycyny Rodzinnej 2017, tom 11, nr 1, 38–46.
3. Płudowski P. i wsp.: Guidelines for Preventing and Treating Vitamin D Deficiency: A 2023 Update in Poland, Nutrients. 2023 Jan 30;15(3):695.
4. Olędzka R.: Witamina D w świetle badań ostatnich lat, Bromat. Chem. Toksykol. – XLVI, 2013, 2, str. 121 – 131.