Noc Kupały i Noc Świętojańska 2025. Tajemnice i zwyczaje naszych przodków
Od pokoleń Noc Świętojańska kojarzy się z ogniem, śpiewem, obrzędami nad wodą i aurą tajemnicy. Jej korzenie sięgają czasów przedchrześcijańskich, kiedy była ważnym elementem słowiańskiego kalendarza obrzędowego. Chociaż współczesne formy świętowania znacznie różnią się od dawnych rytuałów, noc ta nadal zachwyca swoją atmosferą i symboliką związaną z letnim przesileniem. Kiedy przypada w 2025 roku i ile będzie trwać?
W 2025 roku najkrótsza noc przypadnie z soboty na niedzielę, czyli z 21 na 22 czerwca. To właśnie wtedy wypada przesilenie letnie, a więc moment, w którym dzień osiąga swoją maksymalną długość, a noc – minimalną. Słońce będzie widoczne na niebie przez imponujące 16 godzin i 47 minut, a ciemność potrwa zaledwie około 6 i pół godziny. Świt nastąpi w niektórych regionach Polski już o godzinie 4:14 rano.
Dalsza część artykułu pod materiałem wideo
Niespodzianka pod podłogą ciężarówki na A4. Kierowca miał wiele na sumieniu
Kiedy jest najkrótsza noc w roku 2025?
Najkrótsza noc w roku rozpocznie się w Polsce około godz. 21. Godziny zachodu słońca będą jednak różnić się w zależności od regionu Polski. Dla przykładu, w Bydgoszczy, położonej w północno-zachodniej części kraju, słońce zajdzie o 21:18, co oznacza, że dzień potrwa aż 16 godzin, 56 minut i 56 sekund.
W centralnej Polsce, czyli w Łodzi, zachód słońca nastąpi o 21:03, a długość dnia wyniesie 16 godzin, 37 minut i 52 sekundy. Natomiast w Zakopanem, na południu kraju, najdłuższy dzień zakończy się o 20:50 i potrwa dokładnie 16 godzin, 14 minut i 6 sekund. Jak widać, im dalej na południe, tym dzień krótszy – nawet w czasie letniego przesilenia.
Z przesileniem letnim związane są ściśle dwa święta - Noc Kupały i Noc Świętojańska. W najkrótszą noc w roku obchodzimy Noc Kupały.
Noc Świętojańska - zwyczaj, tradycje, obrzędy
Noc Świętojańska, znana również jako wigilia św. Jana, to nieformalne święto o chrześcijańskim charakterze, powiązane z obchodami narodzin Jana Chrzciciela. Obchodzone jest z 23 na 24 czerwca. W tradycji ludowej mówiono, że "po Janie można się już kąpać", co nie było tylko przesądem. Wierzono, że do tego momentu wody w jeziorach i rzekach są zbyt zimne i nie nadają się do bezpiecznego pływania. Dopiero po święcie św. Jana słońce miało na tyle ogrzać wodę, by kąpiele stały się zdrowe i przyjemne. Dzień św. Jana traktowano jako początek pełni lata i czas, gdy przyroda osiąga swoją największą obfitość.
Święto to nie wywodzi się z samego chrześcijaństwa. Jego korzenie sięgają prasłowiańskich obrzędów, które z czasem zostały "ochrzczone" i włączone do kalendarza liturgicznego, nadając dawnym pogańskim zwyczajom religijną oprawę.
Noc Kupały - co to za święto?
Noc Kupały to dawne słowiańskie święto związane z letnim przesileniem, przypadające w czasie najkrótszej nocy w roku – zazwyczaj między 21 a 22 czerwca. Uroczystości te były symbolicznym powitaniem lata oraz wyrazem szacunku wobec natury i jej żywiołów. To także czas miłości, dlatego uważano ją również za odpowiednik Walentynek.
Wraz z rozprzestrzenianiem się chrześcijaństwa w Europie Kościół podejmował próby wyparcia tego pogańskiego święta. Mimo to jego obrzędy i zwyczaje okazały się zbyt głęboko zakorzenione w ludowej tradycji. W efekcie wprowadzono obchodzoną w podobnym terminie – z 23 na 24 czerwca – Noc Świętojańską, mającą chrześcijańskie konotacje.
W wiekach X i XI Kościół próbował tłumaczyć nazwę "Kupała" jako pochodzącą od słowa "kąpać", nawiązując do postaci Jana Chrzciciela i praktyki chrztu przez zanurzenie. Jednak według językoznawców nazwa ta wywodzi się raczej z indoeuropejskiego rdzenia "kump", oznaczającego wspólnotę – co odzwierciedla fakt, że święto obchodzono zbiorowo, w gronie całych społeczności.
Noc Kupały - zwyczaje i obrzędy
Tradycje związane z Nocą Świętojańską mają swoje korzenie w obrzędach starosłowiańskich. W czasie obchodów rozpalano ogniska, wokół których młode kobiety tańczyły, a do płomieni wrzucano zioła – gest mający przynieść oczyszczenie i ochronę. Skoki przez ogień były również częstym elementem tych rytuałów i miały symbolicznie zapewniać zdrowie, płodność oraz ochronę przed negatywnymi siłami. Wraz z upowszechnieniem się chrześcijaństwa do tych zwyczajów dołączono nowy element – rytuał poświęcenia wody.
Wśród najbardziej rozpoznawalnych rytuałów Nocy Kupały wyróżniają się wianki. Choć dawniej decyzje o zawieraniu związków podejmowała zazwyczaj starszyzna, tej jednej nocy młodzi mieli więcej swobody, a uczucia mogły wyjść na pierwszy plan. Dziewczęta przygotowywały wianki, do których przymocowywały zapalone łuczywo, a następnie puszczały je z nurtem rzeki. Chłopcy, oczekując na brzegu, starali się je wyłowić. Jeśli któryś z nich złapał wianek, wracał z nim do wspólnoty i próbował odnaleźć jego właścicielkę. W ten sposób młodzi mogli dobrać się w pary bez udziału tradycyjnych swatów.
